Een woordje van geschiedenis

Vzw Hoeksteen is ontstaan in een specifieke context. In de jaren 80 had de armoede immers een zodanige omvang genomen dat de bestaande voorzieningen onvoldoende een antwoord konden bieden op de problematiek. Vele mensen sliepen buiten op straat, temeer omdat de stations ’s nachts gesloten werden. Vanaf 1985 organiseert ATD Vierde Wereld bijeenkomsten aan het station van Brussel-Centraal met daklozen, activisten en sympathisanten. In de nasleep hiervan besloten een handjevol personen om Hoeksteen op te richten met als doel een onderdak te voorzien aan mensen die hier onvoorwaardelijk.

Hoeksteen op te richten met als doel een onderdak te voorzien aan mensen die hier onvoorwaardelijk, gratis en anoniem gebruik van konden maken. De idee was om een warme en veilige slaapplaats te bieden aan mensen die dit vragen, zonder discriminatie.

Doorheen de jaren werden verschillende plaatsen ingenomen. In september 1991 zouden twee ministers van het Verenigd College, Ruffin Grijp en Georges Désir, vragen om een definitieve opvangplaats te voorzien. In 1991 en 1992 onderhandelt Hoeksteen met de vzw Renovassistance om een gebouw ter beschikking te stellen van de Regie van de Brusselse Agglomeratie, in de ’Bloemenmeisjesgang’ en zou de huidige plek in Nieuwland ingenomen worden voor de constructie van een nachtasiel van 48 plaatsen, verdeeld over twee verdiepingen. De 48 bedden zijn beschikbaar in 1991 voor de winterperiode en 24 bedden (de bedden van het gelijkvloers) zouden het hele jaar door beschikbaar blijven. Wat voordien arbeiderswoningen waren is aldus een nachtopvang voor daklozen geworden.

« Het is niet omdat een gebouw niet uit marmer of een ander edel materiaal bestaat, dat het ons niets te vertellen heeft. » Hans Vandecandelaere, historicus en verantwoordelijke erfgoedklassen, tijdens een bezoek aan Hoeksteen.

Het wettelijk kader

Een nieuwe ordonnantie

Op 7 november 2002 keurde de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (GGC) de ordonnantie betreffende de centra en diensten voor bijstand aan personen goed. Daarin wordt Hoeksteen vzw gelijkgesteld met centra en diensten die zorgen voor « een onvoorwaardelijke, kosteloze en anonieme nachtopvang met een psychosociale basisbegeleiding, op aanvraag van de bezoekers » (Belgische Staatsblad van 27/11/2002).

Op 10 juni 2018 werd een nieuwe ordonnantie met betrekking tot de dringende opvang en hulpverlening aan daklozen gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. Deze verandert grondig de regels met betrekking tot het toetreden tot en het uittreden uit dienstverlenende organisaties. Daarnaast worden ook minimale normen vastgelegd op vlak van opvang, organisatie en logistiek. De lat ligt hoger dan in de ordonnantie van 2002, zoals blijkt uit: – de verplichting om dagelijks een maaltijd te verschaffen – een onthaalruimte te voorzien – alsook de mogelijkheid van een psychosociale begeleiding.

Erkenning: van juni 2007 tot 2015 kregen we telkens een jaarlijkse erkenning. In 2016 verkregen we eindelijk een erkenning voor 5 jaar. Financiering Erkenning en financiering van de werkingskosten zijn niet automatisch aan elkaar gekoppeld. In de uitvoeringsbesluiten van 28 november 2007 die de indienbare functioneringskosten van « centra en diensten voor volwassenen in moeilijkheden » regelt, is Hoeksteen vzw niet opgenomen. De in aanmerking komende kosten staan in rechtstreeks verband met de doelstellingen gedefinieerd in de erkenning en de daaruit voortvloeiende uitvoeringsbesluiten. Het totaal van onze subsidie is gebaseerd op de uitgaven. Onze vereniging beschikt niet over eigen middelen en we vragen uiteraard geen geld aan ons doelpubliek. We hangen volledig af van de subsidies van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie, die elk jaar onze uitgaven controleert. Deze subsidies worden aangevuld met subsidies van het Fonds Maribel waarmee een aantal medewerkers worden betaald en er zijn uiteraard ook de giften en sponsoring.

Onze werkfilosofie

Op 30 jaar tijd is Hoeksteen sterk veranderd. Lange tijd waren we enkel een nachtopvang. Vandaag worden ook overdag douches en siësta’s voorzien en worden ’s avonds maaltijden klaargemaakt. Het team werd versterkt door de aanwerving van een sociaal assistent, vrijwilligers kwamen ons een handje toesteken en we namen ook deel aan verschillende projecten.

Een hele verandering dus, maar onze werkfilosofie is steeds dezelfde gebleven: het aanbieden van een onvoorwaardelijke, anonieme en gratis opvang aan de personen die het aanvragen.

De onvoorwaardelijkheid betekent dat geen enkele voorwaarde verbonden is aan de opvang van daklozen in de structuur. De bezoekers dienen zich niet noodzakelijk eerst aan te dienen bij de sociale dienst en er wordt geen enkele vereiste geformuleerd om in aanmerking te komen voor een opvangplaats (zoals bijvoorbeeld het volgen van een behandeling in geval van verslaving, het zoeken naar een woning enz.). De sociale begeleiding gebeurt enkel op vraag van de persoon en op zijn ritme.

De anonimiteit is gewaarborgd. De bezoekers dienen niet een identiteitsdocument voor te leggen wanneer ze komen en hun persoonlijke gegevens worden niet aan derden toevertrouwd. Wanneer we vragen om een naam dan is het voor praktische of organisatorische redenen en we zullen hierbij nooit hun identiteit controleren. Ook wordt voor de nachtopvang de nationaliteit en de leeftijd gevraagd van zij die voor het eerst komen, maar dit dient enkel voor de statistieken opgesteld door La Strada.

Tot slot, al onze diensten zijn gratis. De maaltijden, de douches, de nachtopvang… we vragen nooit geld aan onze bezoekers. Deze drie principes zorgen ervoor dat de opvang zeer laagdrempelig blijft. We willen immers niemand uitsluiten. Zoals de stichters van vzw Hoeksteen het wensten is Hoeksteen een opvang op menselijke schaal gebleven. We bieden een menswaardig en warm onthaal, wetende dat daklozen vaak kampen met gevoelens van uitsluiting en isolement. “Wat ik vind bij Hoeksteen… Er is uiteraard het praktische aspect, het stortbad, de koffie en de maaltijden. Maar dat is niet het belangrijkste voor mij. Het belangrijkste is dat ik hier een familiale welkomstsfeer vind. Hier heb ik niet de indruk dat ik één van de velen ben, of dat ik een nummer ben. Ik ben een persoon. En dat is voor mij het belangrijkste in Hoeksteen.” (Frank, bezoeker).